INCLUSIE: HOE WELKOM VOELEN DOVEN ZICH IN EEN HORENDE KERK

03-09-2021

INCLUSIE: HOE WELKOM VOELEN DOVEN ZICH IN EEN HORENDE KERK

Voor een inclusieve kerk moeten ook doven gehoord worden. Dit vraagt dat de werelden van horenden en doven elkaar moeten blijven opzoeken – en serieus nemen.

Naast de nodige communicatieve missers, deden Rutte en co een ding vanaf het begin van de coronacrisis goed: hun persconferenties werden bijgestaan door een gebarentolk. De opleiding voor gebarentolk in Utrecht zag een forse toename van het aantal studenten en sprak zelfs van een ‘Irma-effect’, verwijzend naar tolk Irma Sluis die de minister-president tijdens zijn toespraken bijstond.

Ook het Interkerkelijk Dovenpastoraat (IDP) hoopt langs de zijlijn de vruchten te plukken van de groeiende aandacht voor de dovenwereld. Het samenwerkingsverband van de Protestantse Kerk, de Christelijk Gereformeerde Kerken, de Nederlands Gereformeerde Kerken en de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt, heeft als doel kerken te helpen invulling te geven aan het dovenpastoraat. Maar om dit goed te kunnen doen, zijn meer vrijwilligers nodig die dit werk oppakken. Zowel horende als dove vrijwilligers.

Zodoende kwam het IDP bij mij terecht met de vraag zijn communicatiemiddelen onder de loep te nemen en waar nodig suggesties ter verbetering aan te reiken. Een wereld ging voor mij open. Een totaal nieuwe wereld. Mijn kennis over doven en slechthorenden ging namelijk niet veel verder dan de ervaringen met mijn opa die tijdens verjaardagsfeestjes stiekem zijn gehoorapparaat uitzette wanneer het gegil van zijn kleinkinderen hem teveel werd. 

Zoals ik in het boek ‘Inclusief leiderschap’, dat ik samen met Ugur Özcan schreef, betoog, begint diversiteit en inclusie bij het echt leren kennen van de ander door de wereld van die ander in te stappen. Nu doen steeds meer door mannen gedomineerde kerken gelukkig hun best naar het verhaal van vrouwen en leden uit de LGTB gemeenschap te luisteren, maar ook de stem van minder validen in het algemeen en die van doven in het bijzonder verdient blijvende aandacht. Weten wij – horenden – wat er in hen omgaat, hoe zij kerk-zijn beleven en waar zij behoefte aan hebben om er echt bij te horen?

In mijn zoektocht naar het verhaal van het IDP sprak ik met een aantal horenden en doven die al betrokken zijn. Wat ik zag, waren twee werelden met een diep verlangen één kerk te zijn waarin iedereen zijn gaven en talenten kan inzetten. Een verlangen dat nog diverse obstakels kent om vervuld te kunnen worden. Obstakels die overigens uit beide werelden komen.

Allereerst de wereld van de horenden. Door onze onwetendheid (hetgeen wat anders is dan onwil), richten wij kerkdiensten en kerkelijke activiteiten in vanuit ons eigen perspectief. In ons taalgebruik en al dan niet inzetten van bepaalde middelen, is het niet gebruikelijk ons af te vragen of doven deze taal wel spreken. Waarom niet standaard voorafgaan aan de dienst een uittreksel van de preek op papier beschikbaar stellen. Of in steekwoorden een samenvatting op powerpoint mee laten lopen. En dit of er nu dove kerkgangers zijn of niet. Wanneer horenden inclusief leiderschap tonen, zullen nieuwe dove geïnteresseerden zich welkom voelen en dus eerder de stap zetten de diensten of andere activiteiten te bezoeken. 

En hoeveel voorgangers hebben bijvoorbeeld overwogen gebarentaal te leren, zeker nu gebarentaal sinds kort een officiële taal is? Zijn wij bereid een stap in hun wereld te zetten? Een horende probeerde een dove eens te bemoedigen door te stellen dat zij in de hemel in ieder geval wel zou kunnen horen. Waarop haar veelzeggende antwoord was: “In de hemel spreekt God gebarentaal.”

Maar ook vanuit de dovenwereld zullen stappen moeten worden gezet. Te beginnen met erkennen van eigen gaven en talenten. Doven hoeven niet lijdzaam af te wachten of horenden wel oog voor hen hebben, maar zullen zelf aan de bel moeten blijven trekken, hoe moeilijk misschien ook. Laat weten dat je er bent. Dat je er mag zijn. Dat je er wilt zijn. Door horenden mee te nemen in hun wereld en door zelf actief te worden in het kerkenwerk. Het verplicht de horenden aanpassingen te doen. 

Een diverse kerk (een kerk waarin naast alle andere doelgroepen zowel horenden als doven zitten) is niet voldoende. Inclusie vraagt om een extra stap. Een stap waarin ieders verhaal serieus wordt genomen en waarin ieders inbreng van evenveel waarde is. Dit vraagt van beide werelden dat we ons verhaal dus blijven delen en oprecht naar elkaar leren luisteren. Al dan niet in gebarentaal.

Een versie van dit blog werd als opiniestuk opgenomen in het Nederlands Dagblad, 03-09-2021