Vraag iemand hoe het met hem gaat, en grote kans dat het antwoord dat je krijgt ‘Druk, druk, druk’ is. Nog even los van het feit dat dit vaak een roep om erkenning is (‘druk zijn’ is ‘belangrijk zijn’), is het voor leidinggevenden soms ook een brevet van onvermogen. Want waar ben je dan zo druk mee? En had je al het werk dat je nu in het zweet helpt al niet lang kunnen delegeren aan een van je teamleden? Volgens Robert Greenleaf (die de term dienend-leiderschap lanceerde) is het tijd voor zelfreflectie.
In mijn vorige blogs over dienend leiderschap ben ik misschien soms wat scherp over zelfdienend leiderschap. Leiders die met zichzelf in de knoop zitten en daardoor brokken maken in hun relatie met hun medewerkers. En eerlijk is eerlijk: soms word ik ook gewoonweg boos als ik verhalen hoor van managers die er een potje van maken en willens en wetens ravage blijven aanrichten. Vraag op een doorsnee verjaardagsfeestje naar de direct leidinggevende van je gesprekspartner en de kans is groot dat de rest van de avond gevuld wordt met een grote klaagzang… De boosheid komt dus niet uit de lucht vallen.
Ben ik zelf dan een haar beter? Natuurlijk is het gemakkelijker om over leiderschap te schrijven en te spreken dan het zelf in de praktijk te brengen. Leiderschap gaat met vallen en opstaan. En ook ik heb in dit gestuntel slachtoffers gemaakt. Meer dan mij lief is.
Helaas blijkt uit de reacties die ik op mijn blogs krijg, dat lezers inderdaad hun leidinggevende herkennen. “Toen je over narcistisch leiderschap schreef, leek het wel of je het over mijn leidinggevende had.” Of: “Mijn manager kruipt ook voortdurend in de slachtofferrol.” Opvallend is, dat ik nog geen reacties kreeg van leidinggevenden die zichzelf in de beschrijvingen herkennen… Uit onderzoek blijkt dan ook niet voor niets dat managers hun functioneren een hoger cijfer geven dan dat zij van hun medewerkers krijgen.
Vandaar dus ook de oproep van Greenleaf om als leidinggevende aan bewustzijn te werken (Zie hieronder de 10 kenmerken van dienend leiderschap). Leiderschap begint bij zelfleiderschap. Neem bewust tijd voor zelfreflectie.
Ga de hei op.
Houd een dagboek bij.
Laat je coachen.
Doe iets om je bewuster te worden van je eigen intenties en gedragingen.
Enkele vragen die iedere leidinggevende zich regelmatig zou moeten stellen, zijn:
1) Waarom wil ik überhaupt leidinggevende zijn?
2) Wat heeft meer mijn passie: mijn werkzaamheden of mijn medewerkers?
3) Help ik mijn team echt vooruit of ben ik eerder een sta in de weg?
4) Hoe kan het dat ik altijd zo druk ben? Of waarom roep ik dit maar al te graag?
5) Ben ik nog echt gelukkig met deze rol?
Investeer in dienend leiderschap, dus in je mensen en in je organisatie >>
De 10 kenmerken van Dienend Leiderschap van Greenleaf:
- Luisteren (Lees het blog ‘Met de billen bloot’ hier)
Een dienend leider verstaat de kunst van het luisteren. Dat is een kunst die lang niet iedereen verstaat - Empathie (Lees het blog ‘Geen plek voor een slachtofferrol’ hier)
Empathie of inlevingsvermogen is een wezenlijk kenmerk van een dienend leider. Het is een belangrijke eigenschap, omdat die beantwoordt aan het verlangen van mensen om serieus genomen te worden, gezien en gehoord te worden. - Helend vermogen (Lees het blog ‘Kopje onder’)
Helend vermogen is het vermogen om mensen ‘heel’ te maken. En je bent ‘heel’ als je in balans bent met jezelf en je omgeving. - Commitment aan de groei van mensen (Lees het blog ‘Zo gek als een deur’)
Dienend leiderschap draait om de wens om mensen tot hun recht te laten komen. Daarom zal een dienend leider altijd inzetten op groei van zijn of haar medewerkers – zowel op het persoonlijk vlak als professioneel. Dienend leiderschap is dan ook altijd gekoppeld aan coaching. - Bouwen aan gemeenschap (Lees het blog ‘Eenzaam aan de top’)
Aan de basis van dienend leiderschap ligt het idee dat de mens een sociaal wezen is. Ieder mens is onderdeel van een groter geheel en daarin ligt ook zijn kracht. Samen krijg je niet alleen meer voor elkaar, maar je kunt ook steun, warmte en stimulans ontlenen aan de groep. - Bewustzijn (Lees het blog ‘Ben je nog gelukkig? En je mensen ook?)
Zoals het woord aangeeft, betekent bewustzijn op een bewuste manier in het leven staan. Dat is minder makkelijk dan het lijkt. Veel dingen gebeuren op de automatische piloot en vaak zijn we tijdens ons werk in gedachten met iets anders bezig. Dienend leiderschap zorgt ervoor dat je een groter bewustzijn krijgt. - Overtuigingskracht (Lees het blog ‘Natuurlijk leiderschap vs “omdat ik de baas ben”‘
Alle aandacht voor dienen laat onverlet dat een leider ook gewoon moet leiden. Hij of zij moet de richting aangeven en mensen in beweging krijgen. Niet via dwang, maar via overtuigingskracht. Werkelijke overtuigingskracht is meer dan een goed betoog. Het berust ook op morele autoriteit. - Conceptualiseren (Lees het blog ‘Hoe je verstand te blijven gebruiken’)
Nieuwe dingen ontstaan uit dromen. Uit het vermogen om te kijken voorbij de bestaande kaders. Maar met dromen alleen kom je nergens. Om de dromen handen en voeten te geven, moet de droom worden ingebed in de realiteit. Je moet dus in actie komen, de juiste maatregelen treffen en werken vanuit een concept. Dat concept fungeert als kompas. Het geeft de richting aan en dient als ijkpunt om te kijken of je nog wel op de juiste weg bent. Met de juiste mix van droom en daad kun je je eigen werkelijkheid creëren. - Vooruitzien (Lees het blok ‘Met de benen op tafel’)
Vooruitzien is het vermogen om te anticiperen, in te spelen op situaties vanuit een brede ervaring. De intuïtie is daarbij heel belangrijk. Iedereen beschikt erover, maar lang niet iedereen durft er ook op te vertrouwen. - Rentmeesterschap (Lees het blog ‘Wat doen we hier?’)
In een wereld waarin grondstoffen langzaam maar zeker uitgeput raken en de aarde schijnbaar onomkeerbare schade wordt toegebracht, is duurzaamheid een belangrijk begrip. Een dienend leider kent zijn verantwoordelijkheid voor de omgeving en gedraagt zich als een goed rentmeester. Dat betekent dat hij of zij verder kijkt dan vandaag en op verantwoorde wijze met de omgeving en het milieu omgaan.