Nee, gemakkelijk was de oefening niet. Verhelderend was het wel. Eindelijk werd de manager verplicht te luisteren naar zijn medewerkers. Zonder dat hij dit keer de kans kreeg hen te onderbreken. Ja, het deed pijn. Maar vanuit deze pijn kon hij aan de slag om te groeien als leidinggevende. 

Robert Greenleaf gaf in 1970 naam aan een al duizenden jaren oud leiderschapsprincipe: dienend leiderschap. Zijn gedachtegoed werd later samengevat in 10 kenmerken (zie onderaan dit blog). Eerste kenmerk van een dienend leider is dat hij kan luisteren. Bij deze een oefening om dit vorm te geven. En wees gewaarschuwd: je moet als leidinggevende met de billen bloot.

De fishbowlmethode

Wie nodig zijn, zijn de leidinggevende, zijn teamleden en een coach.

Stap 1:
De leidinggevende gaat op een stoel zitten, terwijl zijn medewerkers in een kring om hem heen staan. De medewerkers krijgen om en om (met de klok mee) de kans feedback te geven op het functioneren van de leidinggevende. Maximaal 2 minuten per medewerker. Het enige dat hij mag doen, is meeschrijven en vooral zijn mond houden.

Stap 2:
De leidinggevende blijft op zijn stoel zitten en krijgt 10 minuten de kans om op de feedback te reageren. Nu houdt de rest zijn mond.

Stap 3:
De medewerkers krijgen nog eens de kans te reageren op de reactie van de leidinggevende. Nu maximaal 30 seconden per medewerker. De leidinggevende houdt weer zijn mond en maakt aantekeningen. 

Stap 4:
De leidinggevende en de coach gaan (op een later tijdstip) samen in gesprek over wat er allemaal door de teamleden is gezegd. Aan de hand van dit gesprek, maakt de leidinggevende een actieplan waarin hij ingaat op de feedback van zijn medewerkers.

Stap 5:
De leidinggevende neemt weer plaats in een kring, terwijl zijn medewerkers om hem heen staan. Dit keer begint hij door zijn plan van aanpak met de teamleden te delen.

Stap 6:
De teamleden krijgen weer een voor een de kans (maximaal 1 minuut per medewerker) om een reactie te geven op het actieplan van de leidinggevende.

Stap 7:
Leidinggevende en coach gaan verder met elkaar in gesprek over de gegeven feedback.

Stap 8:
De coach blijft met de leidinggevende en de medewerkers afstemmen om ervoor zorg te dragen dat gemaakte plannen positief effect hebben op de onderlinge samenwerking en de beoogde resultaten.

Zie voor meer blogs over Dienend Leiderschap de blogpagina.

Groei zelf als dienend leider. >>

De 10 kenmerken van Dienend Leiderschap van Greenleaf:

• Luisteren (Lees het blog ‘Met de billen bloot’ hier)
• Een dienend leider verstaat de kunst van het luisteren. Dat is een kunst die lang niet iedereen verstaat
• Empathie (Lees het blog ‘Geen plek voor een slachtofferrol’ hier)
• Empathie of inlevingsvermogen is een wezenlijk kenmerk van een dienend leider. Het is een belangrijke eigenschap, omdat die beantwoordt aan het verlangen van mensen om serieus genomen te worden, gezien en gehoord te worden.
• Helend vermogen (Lees het blog ‘Kopje onder’)
• Helend vermogen is het vermogen om mensen ‘heel’ te maken. En je bent ‘heel’ als je in balans bent met jezelf en je omgeving.
• Commitment aan de groei van mensen (Lees het blog ‘Zo gek als een deur’)
• Dienend leiderschap draait om de wens om mensen tot hun recht te laten komen. Daarom zal een dienend leider altijd inzetten op groei van zijn of haar medewerkers – zowel op het persoonlijk vlak als professioneel. Dienend leiderschap is dan ook altijd gekoppeld aan coaching.
• Bouwen aan gemeenschap (Lees het blog ‘Eenzaam aan de top’)
• Aan de basis van dienend leiderschap ligt het idee dat de mens een sociaal wezen is. Ieder mens is onderdeel van een groter geheel en daarin ligt ook zijn kracht. Samen krijg je niet alleen meer voor elkaar, maar je kunt ook steun, warmte en stimulans ontlenen aan de groep.
• Bewustzijn (Lees het blog ‘Ben je nog gelukkig? En je mensen ook?)
• Zoals het woord aangeeft, betekent bewustzijn op een bewuste manier in het leven staan. Dat is minder makkelijk dan het lijkt. Veel dingen gebeuren op de automatische piloot en vaak zijn we tijdens ons werk in gedachten met iets anders bezig. Dienend leiderschap zorgt ervoor dat je een groter bewustzijn krijgt.
• Overtuigingskracht (Lees het blog ‘Natuurlijk leiderschap vs “omdat ik de baas ben”‘
• Alle aandacht voor dienen laat onverlet dat een leider ook gewoon moet leiden. Hij of zij moet de richting aangeven en mensen in beweging krijgen. Niet via dwang, maar via overtuigingskracht. Werkelijke overtuigingskracht is meer dan een goed betoog. Het berust ook op morele autoriteit.
• Conceptualiseren (Lees het blog ‘Hoe je verstand te blijven gebruiken’)
• Nieuwe dingen ontstaan uit dromen. Uit het vermogen om te kijken voorbij de bestaande kaders. Maar met dromen alleen kom je nergens. Om de dromen handen en voeten te geven, moet de droom worden ingebed in de realiteit. Je moet dus in actie komen, de juiste maatregelen treffen en werken vanuit een concept. Dat concept fungeert als kompas. Het geeft de richting aan en dient als ijkpunt om te kijken of je nog wel op de juiste weg bent. Met de juiste mix van droom en daad kun je je eigen werkelijkheid creëren.
• Vooruitzien (Lees het blok ‘Met de benen op tafel’)
• Vooruitzien is het vermogen om te anticiperen, in te spelen op situaties vanuit een brede ervaring. De intuïtie is daarbij heel belangrijk. Iedereen beschikt erover, maar lang niet iedereen durft er ook op te vertrouwen.
• Rentmeesterschap (Lees het blog ‘Wat doen we hier?’)
• In een wereld waarin grondstoffen langzaam maar zeker uitgeput raken en de aarde schijnbaar onomkeerbare schade wordt toegebracht, is duurzaamheid een belangrijk begrip. Een dienend leider kent zijn verantwoordelijkheid voor de omgeving en gedraagt zich als een goed rentmeester. Dat betekent dat hij of zij verder kijkt dan vandaag en op verantwoorde wijze met de omgeving en het milieu omgaan.