Stop het zwijgen

04-01-2024

Stop het zwijgen

Weinig onderwerpen die in leiderschapstrainingen zoveel verschillende reacties oproepen als het thema sociale en psychologische veiligheid op de werkvloer. De een vindt het geneuzel (“woke”), de ander is blij dat bepaalde zaken eindelijk eens besproken worden en weer een derde ziet naarmate het gesprek vordert dat er nog werk aan de winkel is om ervoor te zorgen dat iedereen zich vrij genoeg voelt om zichzelf te zijn en ideeën te delen, zonder de angst erop te worden afgerekend. En zo is iedere keer weer duidelijk: met een enkele trainingssessie zijn we er niet. Psychologische veiligheid gaat verder dan een bewustwordingsproces, maar vraagt om concreet te nemen stappen. Door zowel leidinggevenden als medewerkers van bedrijven en organisaties.

Nu is er de laatste tijd veel nuttigs gezegd en geschreven over dit onderwerp - zie onderaan de lijst met blogs die ik schreef over andere boeken met dit thema. Toch ben ik blij met de bijdrage van Karin Bosman en Frank Peters met hun boek ‘Stop het zwijgen’. Juist ook om het feit dat het vol staat met praktische handvatten om te bouwen aan een gezonde bedrijfscultuur.

Laten we allereerst kijken naar kenmerken van bedrijven waarin grensoverschrijdend gedrag meer kans krijgt dan in andere organisaties. De auteurs sommen een lijstje kenmerken op:

• Autoritaire cultuur. Daar waar de macht ligt bij de top van het bedrijf voelen medewerkers weinig of geen ruimte voor interactie en dialoog.
• Gebrek aan openheid. Dit heeft tot gevolg dat er niet gesproken wordt over het overtreden van afgesproken waarden. Medewerkers worden ontmoedigd om melding te doen van grensoverschrijdend gedrag.
• Conflictmijdend. Wanneer conflicten niet worden besproken, blijven conflicten doorsudderen.
• Niet nemen van verantwoordelijkheid. Wanneer directie wegkijkt en nalaat haar verantwoordelijkheid te nemen, zal een gevoel van veiligheid onder medewerkers afnemen.
• Druk om te presteren. Bij oneigenlijke druk op het presteren, krijgt de sociale kant geen of minder aandacht.
• Ontbreken kaders en toezicht. Als duidelijke kaders voor gedrag in de organisatie, zoals waarden, normen en een gedragscode ontbreken, ontbreekt vaak ook het toezicht op grensoverschrijdend gedrag.

Aan ons nu om de organisatie waarin wij werken langs de meetlat te leggen aan de hand van bovenstaand lijstje. Hoe brengen we het ervan af?

Een manier om een eerlijk antwoord te krijgen op deze vraag is door verhalen op te halen. In andere woorden: ga actief op zoek naar de onderstroom in de organisatie. Wat leeft er echt onder de medewerkers? ‘Het is een krachtig en mooi middel om emoties te communiceren, begrip te creëren en complexe concepten op een toegankelijke manier te presenteren,’ aldus de auteurs. Terecht stellen zij vervolgens dat dit om een open luisterhouding vraagt van de leidinggevenden. ‘Het gaat erom dat je luistert om te leren in plaats van direct te reageren. […] Je moet dus echt horen wat de ander zegt, maar ook proberen te begrijpen wat de ander bedoelt.’ En dit is – zo leert de praktijk – gemakkelijker gezegd dan gedaan. Het stoppen van zwijgen, start met luisteren. Het is dus een vereiste voor het bouwen aan een gezond bedrijf. Het boek van Bosman en Peters kan ons hierin een handje helpen.

Stop het zwijgen
Karin Bosman en Frank Peters

Koop het boek hier

Lees ook andere blogs in het kader van psychologische veiligheid:
- Als alle stemmen tellen
– Veilig voelen, veilig zijn
– Veiligheid en cultuur
– Het waait niet vanzelf over
– De onbevreesde organisatie
– Destructief leiderschap
– Niets in te brengen tegen pitbull als leidinggevende
– Teaming
– Positieve cultuur doe je samen
– Kan dit wel?
– De seriepester ontmaskerd
– Omringd door psychopaten
– Speelkaarten psychologische veiligheid
– Join the jam, het spel
– Narcisme in organisaties
– Veldgids psychologische veiligheid
– Psychologische veiligheid
– Op weg naar een vitale organisatie