Samen safe

21-11-2025

Samen safe

Er gaan weinig trainingen Dienend Leiderschap voorbij zonder dat het thema ‘psychologische veiligheid’ spontaan aan de orde komt. Deelnemers voelen haarfijn aan dat het én de taak van een dienend leider is om hierin voorbeeldgedrag te laten zien én dat het hier in de praktijk vaak nogal aan schort. De wens om voor een veilig werkklimaat te zorgen, wordt over het algemeen breed gedeeld. De vraag is alleen vaak hoe je dit doet zonder -  en ja, die komt altijd langs - erin door te schieten. Want sinds de term psychologische veiligheid populair werd, is ook duidelijk geworden dat we met z’n allen kunnen doorslaan en daarmee juist een onveilige situatie creëren.

Hans van der Loo schreef al diverse boeken waarin hij in heldere taal uitlegt wat we kunnen verstaan onder psychologische veiligheid (zie onderaan dit blog de links naar 21 eerdere blogs die ik over zijn en andere boeken over dit onderwerp schreef). In zijn boek Samen Safe deelt Van der Loo dat we echter nooit uitgeleerd raken. Ook hijzelf niet. ‘Psychologische veiligheid is nooit af. Elke dag opnieuw moet je het bevorderen en onderhouden.’
In Samen Safe benadrukt Van der Loo dat dit bevorderen en onderhouden niet zit in het nemen van bovenaf opgelegde grote stappen, maar in het gezamenlijk zetten van kleine stapjes. Hij pleit voor psychologische veiligheid 2.0. Waarmee we moeten stoppen, is ‘doorgaan op de ingeslagen weg van bovenmatige top-down sturing vanuit de bovenstroom, onbezonnen gebruik van begrippen en concepten, ontbrekende afspraken en kaders.’
 

Definitie
Eerst nog even de definitie van psychologische veiligheid. Volgens Van der Loo hebben we het bij psychologische veiligheid over ‘een teamklimaat waarin persoonlijke inbreng, onbevreesde communicatie en gelijkwaardig meedoen tot dagelijkse gewoonten zijn gemaakt.’ In deze beschrijving gaat het dus niet om het individu, maar om het teamklimaat. Ook lezen we dat het gaat om gedrag en gewoonten. En voor wie blijft volhouden dat dit soft geneuzel is: er zijn onderzoeken genoeg die bewijzen dat teams waarin psychologische veiligheid ervaren wordt, beduidend beter presteren dan teams waarin dit niet het geval is. Met andere woorden: werken aan meer psychologische veiligheid op de werkvloer is geen nieuwe hype, maar bittere noodzaak voor meer betrokkenheid van medewerkers en dus betere prestaties. Beetje dom dus om als organisatie niet met dit thema aan de slag te gaan.

Psychologische veiligheid 2.0
Psychologische veiligheid 2.0, zoals Van der Loo het beschrijft, staat in het teken van vijf uitgangspunten:

1. Snel. Veiligheid ontstaat niet door grootse interventies, maar door kleine ritmes en mini-gedragingen. ‘Het begint met kleine keuzes die je elke dag maakt. Niet wachten op een groot project, maar het optellen van kleine dagelijkse keuzes die je in beweging brengen.’
2. Systemisch. Het draait niet om individuen, maar om relaties en grotere gehelen.
3. Subtiel. De grootste impact zit in het kleinste gedrag. ‘Het zijn de minuscule signalen. Een zucht, een blik, een onderbreking, die maken of breken of iemand zich veilig voelt.’
4. Samenspel. Veiligheid is teamwork. Geen individueel talent, maar een collectieve discipline. ‘Samenspel is nooit klaar; daar moet continu aan gewerkt worden.’
5. Slagvaardig. Daadkracht tonen op basis van persoonlijke en collectieve inbreng. ‘Veiligheid is een voorwaarde voor urgentie, vooruitgang en succes.’

Leiderschap
Zoals de deelnemers van mijn trainingen vaak al beseffen: psychologische veiligheid in hun teams vraagt om hun leiderschap. Volgens Van der Loo is het belangrijk dat leidinggevenden ‘zelf openlijk aangeven hoe belangrijk zij psychologische veiligheid vinden, zich kwetsbaar opstellen en aangeven op welke punten ook zij het nodige te leren hebben, […] die expliciet anderen uitnodigen om hun ongefilterde mening te geven, die teams uitnodigen om over hun goede (en minder goede) ervaringen te spreken, maar die vooral ook hetzelfde verhaal steeds opnieuw vertellen en vertalen naar concrete besluiten en gedragingen.’

Maar, zo stelt Van der Loo ook terecht, de bal ligt niet alleen bij het leiderschap. Het creëren van psychologische veiligheid is een taak voor ons allemaal: ‘Het staat of valt bij persoonlijke inbreng en persoonlijk leiderschap. […] Met jouw unieke kwaliteiten inspireer je anderen tot meedoen en samenwerken.’ Samen aan de slag dus. Samen Safe. Lezen dus dat boek!

Samen Safe
Hans van der Loo

Koop het boek hier
 

Lees ook andere blogs in het kader van psychologische veiligheid:
- Hoe ontwikkel je een psychologisch veilig klimaat?
- De gele kanarie
-  Psychologische veiligheid in organisaties: het kan wel!
- Als alle stemmen tellen
– Veilig voelen, veilig zijn
– Veiligheid en cultuur
– Het waait niet vanzelf over
– De onbevreesde organisatie
– Destructief leiderschap
– Niets in te brengen tegen pitbull als leidinggevende
– Teaming
– Positieve cultuur doe je samen
– Kan dit wel?
– De seriepester ontmaskerd
– Omringd door psychopaten
– Speelkaarten psychologische veiligheid
– Join the jam, het spel
– Narcisme in organisaties
– Veldgids psychologische veiligheid
– Psychologische veiligheid
– Op weg naar een vitale organisatie