RECENSIE: GEVEN EN NEMEN

08-03-2022

RECENSIE: GEVEN EN NEMEN

Toen iemand mij vorige jaar op het nummer ‘Heb ik dat nodig?’ van zangeres Wende wees, heb ik de video van haar optreden zeker tien keer achter elkaar op YouTube gekeken. In tranen. Wat mij raakte? De melodie,  de intensiteit van haar zingen, maar vooral de woorden van het lied. 

Dans voor de liefde
Dans door het licht
Dans voor het kwaad dat je dansend achterlaat

En

Ik heb het nodig om te weten dat de liefde zegeviert
En te weten dat de ja ja ja hier door alle lagen zwiert

Wende zet zich af tegen alle uitingen van zelfdienend leiderschap:

Klikken, knikken, hielen likken, lijken pikken, vuurtje stoken, zielen knopen, achterdeuren open
Om de kralen
Om te winnen
Om te glimmen, hebben houden
Het is van mij en blijft van mij

Heb ik het nodig om te weten dat de rotzooi zegeviert
En te weten dat de nee nee nee hier door alle lagen zwiert

Dat wat mij raakte in het nummer van Wende, raakte mij ook in het boek van de Amerikaan Adam Grant: ‘Geven en nemen’. Zonder de exacte woordente gebruiken, toont Grant namelijk aan dat de wereld er zoveel mooier zou uitzien wanneer onze gedragingen niet voortkomen uit zelfdienend maar uit dienend leiderschap. Niet nemen, maar geven dus. Waarbij het laatste nog het meest succesvol blijkt te zijn ook. Voor zowel de gever zelf als voor wie aan wie hij of zij geeft.

Grant gaat in op het gedrag van zogenoemde nemers, uitruilers en gevers. Groepen die een eigen definitie van succes hebben: voor nemers is dit het behalen van betere resultaten dan anderen, voor uitruilers het evenwicht tussen individuele prestaties tegenover anderen en voor gevers individuele prestaties die een positief effect op anderen hebben. Alleen deze definities bieden al genoeg stof tot nadenken.

Laat ik, zoals ik in mijn lezingen over dienend leiderschap ook standaard doe, direct een misverstand uit de wereld proberen te helpen: geven (of dus ook: dienend leiderschap) hoeft alles allesbehalve soft te zijn. Grant maakt onderscheid tussen zelfwegcijferende gevers en altruïstische gevers. De eerste groep scoort hoog wat betreft het anderbelang, maar laag in eigenbelang. Dit zijn mensen die hun tijd en energie geven aan anderen zonder rekening te houden met hun eigen behoeften. Met meer dan eens een burn-out tot gevolg. De tweede groep wil anderen helpen, maar heeft ook ambitieuze doelen om eigen belangen te bevorderen. Deze laatste groep loopt veel minder de kans uitgeput te raken van zijn geefgedrag.

Grant toont dit aan door diverse wetenschappelijke onderzoeken aan te halen, waaruit blijkt dat altruïstische gevers energie krijgen wanneer zij zien dat hun geefgedrag positief effect heeft op de ander. Gevers die geen resultaat van hun werk zien, raken daarentegen uitgeput. Ook gevers hebben dus een beloning nodig: zichtbaar resultaat van hun werk. Zij zijn dus niet soft, maar willen effect zien van hun gedrag.

Een bekend voorbeeld van een gever is Abraham Lincoln, volgens velen de minst zelfzuchtige, egoïstische, opschepperige Amerikaanse president ooit. Een president die standaard als beste president alle tijden wordt gezien. Over succes gesproken! Hoe hij dit bereikte: “Eenmaal in de Oval Office was Lincoln vastbesloten het welzijn van de natie boven zijn eigen ego te plaatsen,” aldus Grant. Dit deed hij onder andere door oude rivalen in zijn kabinet op te nemen. “In Lincolns positie had een nemer misschien eerder zijn ego en macht beschermd door jaknikkers in zijn kabinet op te nemen. Een uitruiler had misschien ministerposten aangeboden aan bondgenoten die hem hadden gesteund. Maar Lincoln vroeg zijn verbitterde concurrenten.” En met welk effect? Grant: “Het succes van waarmee Lincoln de sterke ego’s van de mannen in zijn kabinet wist te beteugelen, doet vermoeden dat de kwaliteiten die we doorgaans associëren met fatsoen en moraal – vriendelijkheid, gevoeligheid, mededogen, eerlijkheid en empathie – ook indrukwekkende politieke instrumenten kunnen zijn.” Halleluja! Heb ik dat nodig? Ja!

Toch heerst er volgens Grant een angst voor geefgedrag. De angst om als zwak of naïef te worden gezien. “Veel mensen die in hun privéleven geverwaarden hoog aanslaan, kiezen op de werkvloer voor uitruilen als primaire wederkerigheidsstijl. Ook de angst voor uitbuiting door nemers speelt hierin een rol. Dit haalt het slechtste in ons naar boven door ons aan te moedigen het slechtste in anderen te verwachten: “omdat we bang zijn voor de rol van sukkel, staat het ons vaak tegen ons edeler instincten te volgen.”

De keuze is aan ons allemaal. Of, zoals Martin Luther King jr. het eens zei: “Iedereen moet beslissen of hij in het licht van het creatieve altruïsme zal lopen of in het duister van het destructieve egoïsme.” Daarbij moeten we uitkijken dat we ons niet laten afschrikken door grote voorbeelden als Lincoln en King (“Dit kunnen wij nooit!), maar ons optrekken aan de gevers om ons heen. Grant voert een aantal gevers ten tonele die bij ons in de straat hadden kunnen wonen of bij ons op de werkvloer hadden kunnen lopen. Doodnormale mensen dus die zich onderscheiden door er bewust voor te kiezen er echt voor de ander te zijn. In zijn geweldige boek laat Grant aan de hand van praktijkvoorbeelden en wetenschappelijke onderzoeken zien hoe we allemaal kunnen groeien tot oprechte gevers. Hoe mooi zou het zijn wanneer dit boek massaal gelezen en in de praktijk gebracht wordt!

Ik zing het Wende nog maar eens luidkeels na:

Ik heb het nodig om te weten dat de liefde zegeviert
En te weten dat de ja ja ja hier door alle lagen zwiert.

Geven en nemen
Adam Grant

Koop het boek hier

 

Ontvang een gratis e-book over Dienend Leiderschap, krijg de laatste blogs over leiderschap en storytelling in je inbox en mis niets! Meld je hier aan… >>