OMRINGD DOOR NARCISTEN

30-03-2022

OMRINGD DOOR NARCISTEN

Laat ik beginnen met een spannend testje. Want ja, als ik moet kiezen tussen de volgende uitspraken, kies ik telkens voor de eerste optie:

Ik ben zelfverzekerd.
versus
Ik wilde dat ik meer zelfvertrouwen had.

Ik heb een natuurlijk talent om mensen te beïnvloeden.
versus
Ik ben niet goed in het beïnvloeden van mensen

Ik heb een sterke wil.
versus
Macht omwille van zichzelf interesseert me niet.

Een spannend testje, omdat de uitslag aangeeft of ik een narcist ben of niet. Volgens Thomas Erikson, auteur van ‘Omringd door narcisten’, kom ik er gelukkig goed vanaf (al komt het woordje ‘ik’ wel erg veel voor in bovenstaande zinnen…). Maar… van de in totaal veertig soortgelijke keuzes in de gehele test, scoorde ik ‘slechts’ twaalf punten. Om als narcist gekwalificeerd te worden, moet dit tenminste 25 keer het geval zijn. Scheelt gelukkig weer.

Sinds ik aan het begin van mijn loopbaan – samen met mijn collega’s – slachtoffer was van een narcistisch leidinggevende, boeit dit thema mij mateloos. Zo ‘smulde’ ik van de boeken van Manfred Kets de Vries, die in zijn uitleg over narcistisch leiderschap biografieën leek te hebben geschreven over de man die mijn salaris betaalde. Van de veertig vragen uit de zojuist genoemde test zou de bewuste directeur misschien wel alle punten scoren. Mits hij natuurlijk eerlijk zou hebben geantwoord, hetgeen volgens Erikson een echte narcist echter nooit zou doen…

Nadat ik eerder Eriksons boek ‘Omringt door psychopaten’ las en besprak, was ik erg benieuwd naar dit volgende boek van de Zweed. Want als er iets dodelijk is voor psychologische veiligheid op de werkvloer en dus een leuke werkomgeving, zijn het wel narcistische leidinggevenden. Leidinggevenden dus die niets op hebben met waar ik voor sta: dienend leiderschap.

Maar wat is narcisme? Helaas is er geen helder antwoord op te geven. Natuurlijk zijn er bepaalde kenmerken op te noemen en kunnen we een definitie geven, maar deze vervolgens vertalen naar de praktijk, blijkt een stuk lastiger. Gelukkig is Erikson dan ook erg voorzichtig om namen van bekende narcisten te noemen. Hij houdt het bij Donald Trump, waarschijnlijk omdat hier weinig tegen in te brengen valt. 

Enkele kenmerken voor narcisme dan:

* Narcisten menen recht te hebben op het beste wat het leven te bieden heeft.
* Narcisten gaan kinderlijk mokken als dingen niet lopen zoals zij willen.
* Narcisten hebben een onrealistisch zelfbeeld.
* Narcisten beschouwen zichzelf als uniek.
* Narcisten zijn niet ontvankelijk voor kritiek of negatieve feedback.

En zo kunnen we nog even doorgaan. 

Erikson stelt – in navolging van vele psychologen – dat narcisme een persoonlijkheidsstoornis is. Hetgeen weer iets anders is dan een geestesziekte. In andere woorden: het is niet te bestrijden met medicijnen. Erikson helpt ons daarom al vroeg in zijn boek uit de droom dat narcisme te genezen of te behandelen is. En dus waarschuwt hij – net als Kets de Vries trouwens – dat wanneer je als medewerker te maken hebt met een narcist als direct leidinggevende, je maar een ding te doen staat: maken dat je wegkomt!

Boeiend aan ‘Omringd door narcisten’ is de vraag van Erikson of narcisme tegenwoordig steeds meer voorkomt. Volg op Twitter het account @howcanImakethi1 (How Can I Make This About Me?) en je zult denken van wel. Of, beter misschien nog, check een gemiddeld Facebook-account, en je kunt bijna niet anders dan concluderen of we allemaal volbloed narcisten zijn. Het draait in alles om onszelf. De conclusie van Erikson is dat we allemaal narcistische trekjes hebben, maar dat dit ons nog niet tot narcisten maakt. Teveel nadruk op onze ‘ik’ is irritant, maar werken met iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis is volgens Erikson “slecht voor ons geestelijk welzijn’. Hetgeen ik gezien mijn ervaren met mijn eigen oud-directeur alleen maar kan beamen.

Over het thema narcisme zijn we, ook na het lezen van ‘Omringd door narcisten’, voorlopig nog niet uitgepraat. Met de narcist zelf, ben ik dit nu echter wel. 

Omringd door narcisten
Thomas Erikson

Koop het boek hier