Help! Het is hier een beestenbende

06-03-2025

Help! Het is hier een beestenbende

Alsof we met z’n allen keken naar een gevecht tussen twee alfamannetjes die een zwakker groepslid uit de troep gorilla’s te grazen namen. Trump zelf noemde de wanvertoning in de Oval Office ‘geweldige televisie’. De rest van de wereld keek er met afschuw naar en kon maar één conclusie trekken: de president van de Verenigde Staten maakt er een beestenbende van. 

Naast verbijstering was er, gezien de vele reacties op LinkedIn, ook veel herkenning. Hoeveel mensen herkenden niet een leidinggevende uit hun eigen loopbaan die zich net zo Trumpiaans had gedragen? De pijn die dit grensoverschrijdende gedrag had veroorzaakt, was in de vele berichten nog voelbaar. Liefst zouden we de daders alsnog… Ja, alsnog wat eigenlijk? 

Scrotum beschadigd
Patrick van Veen opent zijn boek ‘Help! Het is hier een beestenbende’ met het verhaal van Frodo, een chimpansee die berucht was als pestkop. Hij drong zich op aan de vrouwtjes en was buitensporig agressief naar de andere mannetjes toe. Na zijn dood bleek uit onderzoek dat zijn scrotum beschadigd was. Blijkbaar hadden zijn groepsgenoten zijn gedrag niet geaccepteerd en hem letterlijk waar het pijn doet aangepakt. Chimpansees weten dus wel raad met alfamannetjes die zich misdragen... 

Nu mogen we dan genetisch gezien voor 98,7% overeenkomen met chimpansees, het moge duidelijk zijn dat we niet alles een-op-een van hen kunnen kopiëren. Maar dat we iets van onze evolutionaire verwanten kunnen leren, is een feit. Waar chimpansees als groep ongewenst gedrag aanpakken, laten wij mensen de daders vaak vrij rondlopen – en hun verwoestende gang gaan. 

In gesprek over omgangsvormen
Van Veen pleit ervoor om vaker het gesprek aan te gaan over omgangsvormen. ‘Daarbij bedoel ik niet dat we elkaar voortdurend moeten aanspreken en corrigeren, maar dat we samen bespreken welk gedrag we nastreven. En dan niet in abstracte consultancytaal, samengevat op een A4’tje met puntsgewijze core values. Nee, ik bedoel alledaagse dingen: wat doen we wel en wat niet? Welk gedrag vinden we passend en waarom?’ 

Overal waar mensen samenwerken, komen volgens Van Veen vormen van storend gedrag voor. ‘Dit zal niet altijd dezelfde vormen aannemen en er is niet altijd sprake van grensoverschrijdend gedrag. Maar in elke sociale groep komt gedrag voor dat problematisch is – op zijn zachtst gezegd. Machtsmisbruik en pesten staan daarbij met stip op één.’ 

Hoewel storend gedrag overal voorkomt, zijn sommige organisaties er vatbaarder voor dan andere. Van Veen noemt enkele risicofactoren: sterk hiërarchische teams, organisaties met veel geritualiseerd gedrag en bedrijven waar negatief gedrag wordt beloond. 

Bij dat laatste moet ik denken aan een vijfdaagse training voor zogenoemde high potentials van een grote bank, waar ik een sessie over dienend leiderschap verzorgde. In de wandelgangen hoorde ik een van de interne coaches een wat introverte deelnemer aanmoedigen om vooral meer ‘haantjesgedrag’ te vertonen als hij de top wilde bereiken. Van Veen: ‘Als competitiedrang wordt gezien als een kwaliteit van een leider, zal de organisatie competitief worden. Als het daarbij ook als normaal wordt gezien dat je concurrentie uitschakelt of politieke spelletjes speelt, creëer je al snel een voedingsbodem voor storend gedrag.’ 

Van Veen sluit zijn boek af met een aantal zeer bruikbare handvatten om storend en grensoverschrijdend gedrag aan te pakken. Ik pik er een paar uit: 

- Stel een nar aan.

  ‘Je hebt iemand nodig die gedrag ter discussie stelt en durft te benoemen wat hij of zij ziet. De nar heeft een vorm van onschendbaarheid, waardoor hij of zij kan spreken zonder zelf het risico te lopen slachtoffer te worden.’ Wat mij betreft zou een interne company coach deze rol goed kunnen vervullen. 

- Elkaar aanspreken moet onderdeel worden van de cultuur.

  ‘Door zwijgend aan storend gedrag voorbij te gaan, ontstaan escalaties en wordt storend gedrag uiteindelijk grensoverschrijdend gedrag.’ 

- Maak mensen weerbaar.

  ‘Mensen zijn de laatste decennia niet agressiever geworden of vaker boos. Wel is de drempel voor wat we als agressief gedrag ervaren steeds lager geworden.’ 

Storend en grensoverschrijdend gedrag dus zomaar laten gaan? Natuurlijk niet. Wat dat betreft kunnen we zo blijkt uit het boek van Van Veen veel van gorilla's en chimpansees leren. Nu nog ontdekken hoe we collectief het gedrag van het alfamannetje in het Witte Huis kunnen bestrijden.

 

Help! Het is hier een beestenbende
Patrick van Veen

Koop het boek hier

Lees ook andere blogs in het kader van psychologische veiligheid:
-  Psychologische veiligheid in organisaties: het kan wel!
- Als alle stemmen tellen
– Veilig voelen, veilig zijn
– Veiligheid en cultuur
– Het waait niet vanzelf over
– De onbevreesde organisatie
– Destructief leiderschap
– Niets in te brengen tegen pitbull als leidinggevende
– Teaming
– Positieve cultuur doe je samen
– Kan dit wel?
– De seriepester ontmaskerd
– Omringd door psychopaten
– Speelkaarten psychologische veiligheid
– Join the jam, het spel
– Narcisme in organisaties
– Veldgids psychologische veiligheid
– Psychologische veiligheid
– Op weg naar een vitale organisatie
 - De gele kanarie