GIFTIG GEDOE OP DE WERKPLEK

22-04-2023

GIFTIG GEDOE OP DE WERKPLEK

Huilend zat ik op de bank. Wat gebeurde er allemaal op kantoor? Ik vermande mezelf. Besloot in actie te komen. De directeur van de uitgever waar ik werkte, moest ontslagen worden, zo was ik heilig overtuigd. Hij maakte de een na de andere collega kapot. Mijn tranen van onmacht waren niets vergeleken bij waar anderen doorheen gingen. Ik sleepte mij nog naar kantoor. Anderen zaten inmiddels ziek thuis. Of waren al door hem ontslagen… 

De recente massale aandacht voor grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer doet mij regelmatig terugdenken aan die tijd. Ik weet nog dat ik destijds het boek ‘Wat leiders drijft’ van Manfred Kets de Vries las. In zijn beschrijving van de narcistische leider, leek het wel of hij een biografie van mijn directeur had geschreven. En dus haalde ik citaten uit dit boek en gebruikte dit in een uitvoerige brief die ik samen met andere redacteuren schreef aan de Raad van Toezicht van de uitgever. We kregen een boze reactie terug. Hoe haalden wij het in ons hoofd om de directeur zo te beschrijven… 

Presentatoren, artiesten, politici.
Uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2021, uitgevoerd door TNO en CBS, blijkt dat 13,3 procent van de 9,4 miljoen professionals in Nederland te maken had met giftig gedoe zoals intimidatie, pesten, ongewenst seksuele aandacht en lichamelijk geweld door collega’s en leidinggevenden. In hun boek ‘Giftig gedoe op de werkplek’ halen Caroline Koetsenruijter en Hans van der Loo deze cijfers aan om vervolgens uitvoerig in te gaan wat we kunnen verstaan onder ‘giftig gedoe’, hoe dit vaak zo lang kan dooretteren en wat we ertegen kunnen doen.

Actuele inspiratie genoeg voor de auteurs. Sla een willekeurige krant open en er staat wel een verhaal in over een idioot die zich op de werkvloer misdragen heeft. Presentatoren, artiesten, politici. Het zijn de bekende koppen die de aandacht krijgen. De onbekende bullebakken blijven voor het grote publiek anoniem, maar richten net zo’n grote schade aan. Ik moet nu direct denken aan de bedrijfsleider van een winkel in het dorp waarin ik woon die eens ten overstaan van de wachtende klanten zijn personeel de huid stond vol te schelden. De lul.

Egoïstische lusten
Maar goed, wat is dat, giftig gedoe? Volgens de auteurs gaat het om ‘chronische klootzakkerij’. ‘Macht die wordt misbruikt. Egoïstische lusten die worden botgevierd. Interacties waarbij normen zijn vervaagd en de scheidslijn tussen acceptabel en onacceptabel uit het oog is verloren.’ Waarbij direct moet worden gezegd, dat iedereen dit weer op eigen manier beleeft. Dat wat voor de een geintje is, gaat voor de ander zwaar over de grens. ‘De kern van de beleving van giftig gedoe is dat jouw moreel besef onder druk komt te staan. Of dat eroverheen wordt gewalst. Je voelt morele pijn. Er gebeuren zaken die botsen met je geloofssystemen en je innerlijke overtuigingen, normen en waarden. […] Het giftige gedoe doet pijn tot in het diepste van onze ziel’. 

Ik besef direct dat ik in de beleving van een oud-collega ook wel eens die lul kan zijn geweest…

Om te weten waar we nu precies over praten, leggen Koetsenruijter en Van der Loo het verschil nog eens uit tussen de veel gebezigde termen sociale en psychologische veiligheid. ‘Bij sociale veiligheid gaat het om de bescherming tegenover agressief gedrag van anderen. Sociale veiligheid gaat over het tegengaan van intimidatie, discriminatie, pesten, corruptie en geweld (‘de destructieve vijf’). Met psychologische veiligheid doelen we op subtiele, soms ook denkbeeldige risico’s in de interpersoonlijke sfeer. […] Psychologische veiligheid heeft te maken met gezien, gehoord en gewaardeerd voelen. Je weet dat je erbij hoort en dat jouw ‘authentieke ik’ (volledig) wordt geaccepteerd.’ Waarbij sociale onveiligheid volgens de auteurs gemakkelijk overgaat in psychologische onveiligheid.

Asshole Survival Guide
Maar wat nu te doen tegen die leidinggevende of collega die je het leven zuurt maakt? Koetsenruijter en Van der Loo halen Robert Sutton aan die de ‘Asshole Survival Guide’ schreef. Enkele van zijn tips:

1. Hanteer als stelregel dat huftergedrag nooit, maar dan ook nooit, mag worden geaccepteerd. In geen enkele vorm. Wie zich misdraagt moet hierop worden aangesproken. Wie vervolgens toch in ongewenst gedrag blijft volharden, vliegt de laan uit.
2. Doe een ‘asshole assessment’: hoe regelmatig vindt het vertoonde wangedrag plaats? Hoe lang duurt het al? Is er sprake van incidenteel of structureel huftergedrag? Al die informatie voorkomt dat je in paniek slechte maatregelen treft.
3. Trap niet in de valkuil dat je giftig gedrag probeert goed te praten. Weiger te accepteren dat een ander zich als een hufter gedraagt.

Niet voor niets stond ‘Giftig gedoe op de werkplek’ vanaf het moment van uitkomen op de eerste plek van bestverkochte boeken op managementboek.nl. Dit thema leeft. Omdat we er doodziek van worden. 

Meer dan twintig jaar nadat ik de tranen van mijn wangen veegde, zijn de giftige gevolgen van zelfdienend leiderschap voor mij nog steeds de drijfveer om met mijn bureau in dienend leiderschap te blijven investeren. Heeft de klootzakerij van mijn directeur toch nog iets goeds tot gevolg gehad. 

Giftig gedoe op de werkplek
Caroline Koetsenruijter en Hans van der Loo

Koop het boek hier