VEILIG VOELEN, VEILIG ZIJN

20-06-2023

VEILIG VOELEN, VEILIG ZIJN

“Ik was niet boos, hoor,” klonk het bijna verontschuldigend. Het was aan het eind van een meeting die was ingelast omdat een project waarvan ik de kartrekker was niet helemaal vlekkeloos verliep. Ik had verzaakt om bepaalde afspraken te communiceren. Terecht dus dat ik de feedback kreeg dat het in het vervolg anders moest worden opgepakt. En nee, ik had geen seconde het idee gehad dat mijn collega boos was geweest. Al had ze er misschien wel reden toe gehad.

Het zou toch wat zijn wanneer collega’s van Interational Justice Mission (IJM), waar ik parttime werk als storyteller, mij niet zouden durven aanspreken, terwijl ik de andere dagen van de week trainingen geef over psychologische veiligheid op de werkvloer. En dus was ik juist blij dat mijn collega mij had aangesproken. Het was eerder een bevestiging dat ik wat betreft veiligheid in ieder geval op de goede weg ben.

In ‘Veilig voelen, veilig zijn’ gaan Joriene Beks en Orly Polak in op de vraag hoe psychologische veiligheid er in de praktijk uitziet. Dit doen zij door niet alleen de nodige theorie te delen, maar ook door een aantal ervaringsdeskundigen uit profit en non-profit organisaties aan het woord te laten.

Sociale en psychologische veiligheid
Eerst een klein beetje theorie dan. Zo leggen de auteurs – die samen de podcast ‘Studio Gehoord’ maken – het verschil tussen sociale en psychologische veiligheid uit. Bij de eerste draait het om respect, acceptatie en ruimte voor de ander. “In een sociale omgeving word je dus niet buitengesloten, gepest, gediscrimineerd, geïntimideerd, seksueel bejegend of geconfronteerd met geweld.” Bij psychologische veiligheid gaat het over je veilig voelen binnen je team en organisatie. “Concreet betekent dat iedereen moet kunnen meedoen en meedenken.”

Belangrijk element van psychologische veiligheid is volgens Beks, die zelf een van de geïnterviewden in het boek is, inclusie. “Als er geen psychologische veiligheid is, dan is er geen inclusie. En als er inclusie is dan is er ook psychologische veiligheid.”

Stap voor stap
Dat psychologische veiligheid niet met een beleidsstuk geregeld is, laat Edwin Blok, directeur van het Morgen College in Harderwijk zien. “Veiligheid zit in alles,” vertelt hij. “Onze school had op veiligheidsgebied een slechte reputatie. Je krijgt veiligheid niet van de ene op de andere dag voor elkaar, er gaan jaren overheen.” Voor Blok betekende dit dat hij zichtbaar moest zijn en volhardend in zijn geloof in een psychologisch veilig leerklimaat voor zijn leerlingen. Om dit voor elkaar te krijgen moest er in het docententeam geïnvesteerd worden. “We zijn in kernteams gaan werken aan ons leefklimaat. […] teamleiders zien hun team elke dag. Ze zien hoe mensen erbij zitten, ze horen de tone of voice. Zo hebben zij goed zicht op de medewerker.” In de dagelijkse meetings komen de leerlingen aan bod. Probleemsituaties kunnen zo gezamenlijk worden opgepakt, waarbij het welzijn van de leerling op de eerste plaatst staat. Het gevolg? Blok: “De relatie tussen leerlingen en docenten is echt veranderd. De nadruk lag hier op de machtsverhouding, en nu veel meer op de relatie.”

Caring en daring
Ook Jeanine Tijhaar, CFO van Eneco Group, legt de nadruk op het zetten van kleine stapjes. Zij doet dit door een goede balans te zoeken tussen caring en daring leiderschap. “De daring-kant van leiderschap bevorder je door mensen uit te dagen om buiten hun comfortzone te treden en ze verantwoordelijkheid te geven, maar ook door het adresseren van underperformance. De caring-kant gaat veel meer over het stimuleren van dialoog en samenwerking.” Waarbij Tijhaar concludeert dat “het blijven investeren in caring-leadership essentieel is om een high performance-organisatie te worden.” Later in het boek halen de auteurs in dit verband het onderzoek van Daniel Goleman aan naar het belang van emotionele intelligentie. Hij toonde aan dat 80% van effectief leiderschap wordt veroorzaakt door emotionele intelligentie.

Rol leidinggevende
Beks en Polak bedrukken – terecht – de rol van de leidinggevende in het creëren van psychologische veiligheid. “De leider is degene die richting aan de interacties geeft,” zo stellen zij. “Hierdoor ontstaat bij ons de indruk dat leiders een sterke invloed hebben op de groepsdynamiek en daarmee ook op de psychologische veiligheid.”

Dit begint bij het besef hoe fragiel psychologische veiligheid is en waarom het zo belangrijk is voor het bereiken van bedrijfsdoelen. Vervolgens is het belangrijk als leidinggevende altijd geïnteresseerd te zijn in de inbreng van de ander. Hetgeen volgens de auteurs niet betekent dat leiders niet uiteindelijk het besluit nemen. “Het betekent dat er een cultuur ontstaat, waarin het delen van informatie en inzichten niet op voorhand worden afgekeurd.”

Het lijkt allemaal zo simpel. Gaat het in sociale en psychologische veiligheid immers niet gewoon om normaal tegen elkaar doen en elkaar serieus nemen? Ik denk weer aan mijn collega die zich bijna verontschuldigde voor de feedback die zij mij gaf. Want ookal doen we normaal en nemen we elkaar serieus, het kan altijd een beetje spannend blijven de ander aan te spreken op gedrag of prestaties. Blij dus dat Beks en Polak zich met hun boeken, spellen en podcast op dit thema blijven storten.

Veilig voelen, veilig zijn
Jorien Beks en Orly Polak

Koop het boek hier