RECENSIE: PSYCHOLOGISCHE VEILIGHEID

29-06-2020

RECENSIE: PSYCHOLOGISCHE VEILIGHEID

Het is alweer jaren geleden. Maar ik herinner het mij als de dag van gisteren. Ik schrok. De reactie van de directeur verbaasde me. Gebeurde dit nu echt? Tijdens een MT-overleg kwam de kritiek van een van de medewerkers op het leiderschapsteam ter sprake. In plaats van door te vragen waar de feedback vandaan kwam, ging de directeur helemaal los over de medewerker die deze kritiek had durven uiten. Ik merkte dat er iets in mij knakte. Want hoe mooi de praatjes over een open en eerlijke cultuur ook waren, bij deze directeur was je niet veilig.

Psychologische veiligheid is volgens Hans van der Loo en Joriene Beks een “klimaat of cultuur waarin mensen zich vrij voelen om vragen te stellen, zich durven uit te spreken, of fouten te melden en daarover te praten, om zorgen te uiten of om ongevraagd nieuwe ideeën aan te dragen.” Had ik ‘Psychologische veiligheid’, het boek van Van der Loo en Beks, destijds gelezen, had ik kunnen benoemen wat er misging. Nu bleef het bij een gevoel. Een naar gevoel, waarbij mijn vertrouwen in de directeur voorgoed verdween.

De auteurs snijden een belangrijk thema aan: onveiligheid op de werkvloer. Nu ben ik door mijn werk als coach en trainer in leiderschap misschien extra gevoelig voor signalen over verziekte werkomstandigheden, maar ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat het regelmatig misgaat in bedrijven. Leidinggevenden of teamleden die met de botte bijl te werk gaan en geen idee hebben dat hun medewerkers en collega’s sidderen wanneer zij de werkvloer opkomen. Met apathie en een teruggang in prestaties tot gevolg.

De auteurs vergelijken deze situatie met een gijzeling, waarbij medewerkers worden gegijzeld door ofwel een autoritaire leidinggevende of door een ontspoord teamlid. Wat nodig is, is een zogenoemde safe zone, een vertrouwensbasis om op terug te kunnen vallen. “Leiders die in staat zijn safe zones in te bouwen, zorgen voor verbinding en vertrouwen, voor vrijmoedigheid en de gezamenlijke ambitie om het verschil te maken.” 

Van der Loo en Beks benoemen vijf effecten (‘De Big Five’) van psychologische veiligheid die vervolgens kunnen ontstaan:

1) Inclusie (de zekerheid erbij te horen en gelijkwaardig aan de ander te zijn).
2) Fouten bespreken (geneigd te leren van fouten).
3) Inzet en betrokkenheid (de wil om te presteren).
4) Creativiteit (de neiging om de status quo uit te dagen en te doorbreken).
5) Positiviteit (een antigif voor negatieve energie zoals angst, intimidatie, wantrouwen, etc.).

“Wanneer vertrouwen, vrijmoedigheid en verschil maken, veranderen in wantrouwen, verschansen en volgen, dan verschuift de balans van psychologische veiligheid naar psychologische onveiligheid. We schieten in angst, apathie en automatisme. Niet de Big Five zijn dan leidend, maar deze Small Five: exclusie, middelmaat, rigiditeit, de makkelijke weg kiezen en negatief gedrag.”

Voor psychologische veiligheid zijn mooie woorden niet genoeg. De auteurs roepen op tot authentiek leiderschap. “Echte leiders werken met ziel en zaligheid aan de relaties en prestaties van teams. Ze zijn in staat safe zones te creëren waar medewerkers zich gewaardeerd en op hun gemak voelen.”

In hun boek laten de auteurs vervolgens zien welke tientallen interventies hiervoor nodig zijn. Waarbij de eerste suggestie direct de belangrijkste is: verbinding maken met jezelf. Want zo lang de leidinggevende zich niet veilig voelt met zichzelf, zal hij of zij nooit voor psychologische veiligheid voor zijn team kunnen zorgen. 

Psychologische veiligheid
Hans van der Loo en Joriene Beks

Koop het boek hier

Lees ook de bespreking van Psychologische veiligheid: de veldgids.