RECENSIE: ALS ELKE STEM TELT

20-01-2022

RECENSIE: ALS ELKE STEM TELT

“Eerlijk gezegd, deel ik niet altijd hoe ik ergens over denk. Ik houd mij soms wel in, ja.” Aan het woord is een van managers uit een leiderschapsteam dat ik begeleid. Onderwerp is de vraag of iedereen zich altijd vrij voelt zijn of haar gedachten en ideeën met het team te kunnen delen. Of is het erin geslopen dat alleen de meerderheid of degene met de grootste mond het altijd voor het zeggen hebben en de anderen – bewust of onbewust – het zwijgen opleggen? Kortom: we gaan de eerlijke diepte in over diversiteit en inclusie binnen het team. 

In ‘Als elke stem telt’ bespreken Karien Dommerholt, Adrian Roest en Robert Tannemaat van het bureau SamenWerkt.nu de vraag hoe teams ervoor kunnen zorgen dat iedereen bij besluitvorming echt gehoord wordt en meer dan dat, dat iedereen zich in het genomen besluit kan vinden. Een onmogelijkheid, zou je bijna denken, maar de auteurs stellen dat met hun ‘BeterBesluit-model’ het wel degelijk mogelijk is. Hierover zo dadelijk meer. 

Basis voor hun model, ligt namelijk in de overtuiging dat systemen het nooit mogen winnen van de mens. Of zoals Jan Rotmans het in het voorwoord schrijft: “Alle maatschappelijke sectoren waarin niet de mens centraal staat, naderen hun houdbaarheidsdatum.” Dit vraagt erom dat we allemaal onze verantwoordelijkheid nemen en onze stem laten horen. En dit in gezamenlijkheid. Waarbij de auteurs uitgaan van zes ‘universele’ waarden: veiligheid en vertrouwen, autonomie en creativiteit en gelijkwaardigheid en verbinding. In de uitleg van deze waarden komen een aantal bekende ideeën en modellen uit de leiderschapsliteratuur voorbij. Zo staan de auteurs uitvoerig stil bij het principe van psychologische veiligheid, waarbij zij – net als vele andere auteurs van boeken die afgelopen jaren verschenen – Amy Edmondson aanhalen. We kunnen bijna geen leiderschapsboek meer openslaan of Edmondson wordt ten tonele gevoerd. En terecht, zou ik hieraan willen toevoegen. De subtiele of meer open onveilige sfeer in menig bedrijf of organisatie smeekt er om bij de wortels te worden aangepakt. Daarbij komt dat de uitwerking van zelfs de meest waardevolle en praktische modellen gedoemd is te mislukken wanneer de basis van psychologische veiligheid niet is gelegd.

Naast Edmondson hebben de auteurs zich onder andere ook laten inspireren door Bart Brandsma, veelgevraagd spreker op het gebied van polarisatie. Wie bekend is met zijn vijf polarisatierollen (pushers, joiners, the silent, bridge builder en scapegoat) kan wat sneller doorbladeren naar de uitwerking van het model van Dommerholt, Roest en Tannemaat zelf: BeterBesluit.

In dit model tonen de bedenkers aan dat het, zoals gezegd, echt mogelijk is om iedereen in besluitvorming mee te nemen. De auteurs gaan uit van sociocratische principes. Sociocratie is een besluitvorm “die uitgaat van het individu en de gelijkwaardigheid tussen de individuen.” Of, om terug te komen op het gesprek waarmee ik deze bespreking begon: het is niet de stem van de meerderheid of de meest extraverte teamleden die het meest waard is. Elke stem telt!

“In tegenstelling tot democratische besluitvorming gaat het in sociocratische besluitvorming niet alleen om dat elk individu stemrecht heeft, het gaat er ook om wat de dialoog rondom de argumentatie van die stem is…[…] Niet de meeste stemmen, maar alle stemmen tellen mee om te komen tot een besluit.” Hoe dit werkt wanneer iemand bijvoorbeeld tegen een bepaalde beslissing is? Hij of zij zal met een alternatief moeten komen, waarover vervolgens weer gestemd wordt. “Consent betekent dat je geen bewaar hebt tegen het besluit. Je hoeft het er niet honderd procent mee eens te zijn, maar je kunt ermee leven dat het besluit wordt uitgevoerd.”

Cruciaal in dit verhaal is dat iedereen echt gehoord wordt en de kans krijgt met een alternatief – of iets gewijzigd – voorstel te komen. Een kans die niet alleen gepakt kan worden wanneer het teamlid voldoende veiligheid en vrijmoedigheid voelt het woord te nemen, maar een kans die voorbijkomt omdat vanwege de gespreksvorm die de auteurs voorstellen, automatisch iedereen aan het woord komt. 

Is het gemakkelijk volgens het BeterBesluit-model te werken? De auteurs bevestigen mijn vermoeden: nee, dat is het niet. Het vraagt niet alleen om een gezonde basis van vertrouwen en veiligheid, maar ook om kennis van het model en veel – heel veel – oefenen. Maar als we auteurs mogen geloven – en waarom zouden we dit niet doen? – merken zij in de begeleiding die zij zelf aan teams geven dat het wel degelijk werkt. Het is het proberen in ieder geval meer dan waard. Want hoe zou het zijn wanneer al onze teamleden oprecht kunnen zeggen dat zij zich echt hebben durven uitspreken en zich ook echt gehoord voelen. Of, zoals de in het boek aangehaalde Hannah Werner het zegt: “Als je gehoord bent, hoef je geen gelijk meer te krijgen.” 

Als elke stem telt
Karien Dommerholt, Adrian Roest en Robert Tannemaat

Koop het boek hier

Ontvang een gratis e-book over Dienend Leiderschap, krijg de laatste blogs over leiderschap en storytelling in je inbox en mis niets! Meld je hier aan… >>