Luisterboek

03-09-2024

Luisterboek

Het leek wel een bokswedstrijd. Omdat ik op de eerste rang zat, kon ik de ene na de andere rechtse directe zien aankomen. Al kwam hij soms ook van links. Ik zat namelijk tijdens een benefietdiner aan tafel met enkele (oud)-Kamerleden die de momenten tussen de diverse gangen aangrepen – alsof ze de bel voor de volgende ronde hoorden – om elkaar verbaal te lijf te gaan. Gelukkig zat er ook een televisiepresentator bij ons aan tafel, die het niet kon laten af en toe in te grijpen. "Laat hem eens uitpraten..." Of: "Hoor je wat hij zegt?" Het was duidelijk: praten konden de politici als geen ander. Luisteren leek ze iets minder goed af te gaan.

Froukje Weidema, ethicus en specialist in de dialoog, stelt in haar boek 'Luisterboek' dat wij ons vermogen om te luisteren schromelijk overschatten. Ik herken dit in de trainingen die ik geef. Zo komt het meer dan eens voor dat deelnemers op de vraag wat hun sterke kanten op het gebied van leiderschap zijn, antwoorden dat ze goede luisteraars zijn. Vervolgens blijken ze tijdens de training voortdurend andere deelnemers te onderbreken of niet door te vragen, maar direct met hun eigen verhaal te beginnen. 'Autobiografisch luisteren' kunnen we allemaal. 'Luisteren zonder weerstand' blijkt echter een kunst. Dus niet luisteren om haakjes te vinden voor ons eigen verhaal, maar luisteren om echt te onderzoeken wat de ander wil zeggen.
 

Denktreintjes
Dat we over het algemeen dus helemaal geen goede luisteraars zijn, komt volgens Weidema deels doordat we vaak vooral horen wat we denken dat iemand zegt. 'Vanaf dat moment vertrekt een denktreintje richting een station waarvan jij dacht dat de spreker daarnaar op weg was. [...] Op het moment dat jouw denktreintje vertrekt, verlaat je de spreker en ga je je eigen route'. Ik denk dat ik aan tafel bij een knooppunt van spoorwissels zat.
 

Gelijk krijgen
Een andere belangrijke reden dat dialogen al snel uitmonden in langs elkaar heen lopende monologen, is ons streven om vooral gelijk te krijgen. 'Het is de doodsteek voor ieder goed gesprek,' stelt Weidema. 'Hoe harder je roept om je eigen gelijk, hoe meer je de gezamenlijkheid in jullie gesprek smoort.'
Wanneer is de laatste keer dat jij een politicus aan een gesprekstafel (in een talkshow) hebt horen zeggen dat hij zijn mening bijstelt na te hebben geluisterd naar zijn gesprekspartner? En hoe doen we dit zelf thuis...? Au.

Willen wij niet in deze bekende valkuilen trappen, dan is het handig het verschil tussen 'discussie' en 'dialoog' voor ogen te houden. Weidema somt enkele verschillen op:

Discussie	Dialoog
Gericht op beslissen	Gericht op gezamenlijk en zelfonderzoek
Bereiken van resultaat	Ruimte: samen denken
Poneren en overtuigen	Luisteren zonder weerstand
Aanvallen en verdedigen	Onderzoeken en toetsen
Antwoorden staan centraal	Vragen staan centraal
Karakteristiek: vaart	Karakteristiek: langzaam denken
Oordelen vormen	Oordelen opschorten en onderzoeken

Kloof
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat er vaak een kloof bestaat tussen hoe leidinggevenden denken dat ze presteren en hoe medewerkers dit ervaren. Ik twijfel er niet aan of dit gaat ook op voor ons vermogen om echt naar de ander te luisteren. Wie wil groeien in dienend leiderschap, doet er dus goed aan om te beginnen medewerkers te vragen hoe zij ervaren dat jij luistert. Zaak is uiteraard nu dan ook écht naar hun antwoorden te luisteren.

En wat betreft de politici met wie ik aan tafel zat... ik zou ze graag 'Luisterboek' van Froukje Weidema cadeau doen. Al denk ik dat hun discussie tijdens het diner vooral ook een opvoering was voor de andere tafelgenoten. De echte dialoog vindt hopelijk in de Kamer wel plaats. Hopelijk…
 

Luisterboek
Froukje Weidema

Koop het boek hier