Leiderschapslessen uit de bijbel

14-02-2024

Leiderschapslessen uit de bijbel

Toen ik in 2006 als eindredacteur betrokken was bij de oprichting van een vakblad voor christelijk leidinggevenden, Leadership, kregen we heel wat commentaar vanuit de kerk. Voorgangers waren geen leiders, maar herders, zo stelden critici. En ook: Waarom zouden wij iets moeten leren van leiders uit het bedrijfsleven? Hoe meer leidinggevenden ik interviewde en hoe meer leiderschapsliteratuur ik las, hoe meer ik ervan overtuigd raakte dat veel leiderschapsprincipes die in zakenwereld worden toegepast, rechtstreeks uit de Bijbel komen. Alleen dan vaak net iets anders verwoord.

Ook bij het lezen van ‘Leiderschapslessen uit de Bijbel’ van Arjan Zantingh werd ik hierin bevestigd. De voorganger van De Stadskerk in Groningen haalt lessen uit de levens van Bijbelse figuren als Petrus, Nehemia en Jezus. Het is alsof we Ken Blanchard, Jim Collins en Stephen Covey horen spreken. Over thema’s als persoonlijk leiderschap, gaan voor een duidelijke visie en – hoe kan het ook anders – dienend leiderschap.

Omdat ikzelf opgroeide met de Bijbel, kan ik de verhalen van de hoofdpersonages wel dromen. Het wonderlijke blijft dat wie de Bijbel leest, nooit uitgeleerd raakt. Hetgeen in mijn geval betekent dat ik heen en weer wordt geschud tussen zekerheden en grote twijfels en tussen domweg geloven en bewust willen vertrouwen. Hoe het ook zij – en of je jezelf nu christen noemt of niet – op het gebied van leiderschap kunnen we veel uit de Bijbelboeken leren. En zeker aan de hand van Zantingh.

Tijdloos
Zantingh schrijft in zijn inleiding dat hij een lange reis maakte van niet-gelovig naar gelovig en van bedrijfseconoom naar voorganger. Hij raakte onder de indruk van de Bijbel en ontdekte dat er in elk Bijbelboek leiderschapslessen zitten. ‘En ja, de lessen zijn tijdloos en naadloos toe te passen in ons eigen leiderschap’.

Laten we de proef op de som nemen met enkele van de voorbeelden die Zantingh uitwerkt.

Petrus
We beginnen met Petrus, een van de vrienden van Jezus. Hij is een wat eigenwijze vent die zichzelf voortdurend tegenkomt en wat met zijn ego lijkt te worstelen. Volgens Zantingh gebruikt Petrus regelmatig grote woorden, die hij niet kan waarmaken. Neem alleen al het feit dat hij zijn leermeester Jezus behoorlijk afvalt op het moment dat het erop aankomt. Dit hoewel hij nog diezelfde avond had gezegd dat Hij Jezus nooit in de steek zou laten.

Maar Petrus zit in de leermodus – zoals volgens auteur Jim Collins alle zogenoemde ‘niveau-5-leiders’ zitten. Dus zien we Petrus gaandeweg veranderen. Groeien. Omdat hij bereid is in de spiegel te kijken, zich te laten corrigeren. Zantingh ziet in de ontwikkeling van Petrus de volgende les: ‘Ongezonde karakters hebben een ongezonde hang naar bevestiging. Ongezonde karakters maken zichzelf groter en andere mensen kleiner. Ongezonde karakters hebben de neiging om te heersen en niet te dienen. Of ze nemen nooit echt de leiding, daar waar het wel echt moet, uit vrees voor de groep. Wil je groeien als leider? Vergeet dan nooit om de groei van je karakter als blijvende prioriteit te zien.’ Een boodschap die ik gelukkig in veel bekende leiderschapsboeken teruglees.

Nehemia
En dan de onbekendere Nehemia, een jood die werd geboren in het toenmalige Perzië. ‘Een gewone kerel met een baan’. Een baan bij de koning, dat dan weer wel. Daar hoorde hij hoe slecht het er in Jeruzalem aan toe ging, in het land van zijn voorouders. Nieuws dat hem raakte. Zantingh heeft het over een ‘heilig verdriet’ dat Nehemia in beweging zet om in actie te komen. Een term die we in leiderschapsboeken van Warren Bennis ook wel terugvinden als ‘een vuurstormervaring’; het moment waarop leiderschap kan ontstaan. Een heilig, vurig verlangen iets aan een bepaalde situatie te doen. Ik kan mij een-twee-drie geen grote leiders voor de geest halen, die niet zo’n heilig verdriet kenden voordat zij leiderschap toonden.

Zantingh beschrijft vervolgens aan de hand van het levensverhaal van Nehemia dat dit verdriet alleen niet voldoende is. Actie vraagt bijvoorbeeld om een goede timing, volharding en omgaan met tegenslagen.

Jezus
En dan natuurlijk nog Jezus. Als er iemand is die laat zien wat dienend leiderschap betekent, is hij het wel (al betoog ik in een boek dat ik momenteel over dienend leiderschap aan het schrijven ben, dat we in alle wereldgodsdiensten en -beelden de oproep tot dienend leiderschap terugvinden). Jezus zegt het volgende: “Jullie weten dat heersers hun volken onderdrukken en dat leiders hun macht misbruiken. Zo mag het bij jullie niet gaan. Wie van jullie de belangrijkste wil zijn, en wie van jullie de eerste wil zijn, moet slaaf van de anderen zijn – zoals de Mensenzoon niet gekomen is gediend te worden, maar om te dienen en zijn leven te geven als losgeld voor velen.”

Nu klinken deze woorden wellicht wat vaag. Ze zijn dan ook niet voor niets voer voor menig theologische discussie. Een discussie die ik voor nu graag aan mij voorbij laat gaan. Maar wat in ieder geval helder is, is dat het in leiderschap niet gaat om jezelf, maar om die ander. Zantingh: ‘Jezus laat zien dat gezond leiderschap niet zonder liefde kan.’ En ja, nu hoor ik de niet-gelovige auteur Cor Hospes spreken, die onlangs met zijn geweldige boek ‘Hart voor zaken’ kwam en daarin een vlammend betoog houdt voor meer liefde op de werkvloer.

Kortom; Arjan Zantingh schreef een waardevol boek over leiderschap. En of je nu gelovig bent of niet, de lessen die hij deelt zijn in de dagelijkse praktijk absoluut toepasbaar. En mocht je dit niet willen aannemen van een voorganger van een kerk, neem het dan gerust aan van de talloze leiderschapsgoeroes die dezelfde boodschap verkondigen. Het meest bekende leiderschapsboek aller tijden, ‘De 7 eigenschappen van effectief leiderschap’ van Stephen Covey, was oorspronkelijk een Mormoons boek… Ik bedoel maar.

Leiderschapslessen uit de Bijbel
Arjan Zantingh

Koop het boek hier