LAAT JE NIET KIEZEN

02-08-2022

LAAT JE NIET KIEZEN

Als ik als trainer een paar uur uit mijn neus zou willen eten, kan ik dit met gemak regelen. Dit door het geven van slechts één simpele opdracht:

‘Schrijf op post-its op wat jou belemmert om je werk beter en met meer plezier te kunnen doen en plak de geeltjes vervolgens op een flip-overvel.’ 

Weinig vragen die zoveel respons opleveren als deze. Ongeacht aan welk team ik deze vraag stel. Omdat ik mij al snel schuldig voel wanneer ik even niets hoef te doen, stel ik voor deze opdracht altijd maar een tijdslimiet in van tien minuten.

Opvallend is dat wanneer ik vervolgens vraag naar een toelichting voor wat men heeft opgeschreven, veel deelnemers binnen de kortste tijd in de slachtofferrol schieten. De grote boze wereld (lees: het management, de directie) heeft het op hen gemunt en maakt hen het werkzame leven willens en wetens onmogelijk.

Nu is het natuurlijk te gemakkelijk om dit af te doen als flauwekul. Soms hebben teams echt te maken met verschrikkelijke, stroperige procedures of gebrekkige middelen om fatsoenlijk hun werk te kunnen doen, laat staan hier plezier aan te beleven. Maar vaak – en de kunst is de deelnemers hier zelf te laten achterkomen – kunnen zij wel degelijk invloed hebben op wat ze nu nog als belemmeringen ervaren.

Ik moest aan deze oefening denken bij het lezen van het boeiende boek ‘Laat je niet kiezen’ van Danny Mullenders. In 99 korte verhalen wil de psycholoog laten zien dat we altijd een keuze hebben. Of, zoals de Amerikaanse auteur Donald Miller in zijn boek ‘Hero on a mission’ stelt: we kunnen de held zijn van ons eigen levensverhaal. Net als Miller laat Mullenders zich inspireren door de joodse psychiater Victor Frankl, die in zijn klassieker ‘De zin van het bestaan’ betoogt dat zelfs in een concentratiekamp gevangenen nog de keuzevrijheid hebben hoe met de omstandigheden om te gaan. Frankl is wat mij betreft overigens een van de weinigen die dit, als overlevende van Auschwitz, mag zeggen. Wij mogen hem slechts eerbiedig citeren. Zoals Mullenders ook doet.

Goed, dit gezegd hebbende, kunnen we natuurlijk wel degelijk zwaar de pest hebben in alles wat ons belemmert om ons werk met plezier goed te kunnen doen. Mullenders helpt ons het heft (weer) in handen te nemen. Neem alleen al zijn oproep te breken met wie wij denken te zijn (“Ja, sorry hoor, zo ben ik nu eenmaal”): ‘Kies voor zelfontwikkeling in plaats van zelfacceptatie. In plaats van jezelf moeten waarderen kun je jezelf overstijgen.’ En dan de mooie en terechte aanvulling: ‘Dit is niet alleen de manier om als volwassene tot bloei te komen, het is ook de beste manier om de wereld tot bloei te laten komen.’

En zo is het! Niemand die in een slachtofferrol kroop, heeft zichzelf én de wereld iets verder geholpen. Zij die de bal oppakken en in actie komen, daarentegen wel. Mullenders haalt een coachee aan die tot het volgende inzicht kwam: ‘Ik ben geen product van de omstandigheden, ik ben een product van mijn beslissingen.’ Hoe dit in de praktijk werkt? Nu haalt de auteur de stoïcijnen aan die onderscheid maken tussen passief en actief aanvaarden. ‘Je kunt dingen accepteren, over je heen laten komen. Dat leidt tot gelatenheid en slachtoffergedrag. Je kunt er ook actief van leren: actief aanvaarden. Anders gezegd: kun je een situatie gebruiken als iets waar je beter in kunt worden en het als een oefening voor jezelf zien?’

Belangrijke voorwaarde om deze stap te kunnen zetten, is volgens Mullenders dat we onszelf leren kennen. Echt leren kennen. ‘Ik zie mensen met een heel grote roze bril op aan introspectie doen. We vinden onszelf intelligenter, sympathieker en gezelliger dan anderen waarschijnlijk over ons zouden zeggen.’ Dit terwijl wanneer we serieus onder de motorkap kijken en meer over onze persoonlijkheid te weten komen, we niet alleen onszelf beter leren begrijpen, ‘maar zeker ook de context waarin je je bevindt, zoals je werk. […] Hierdoor ontstaat ruimte om begrip op te brengen voor anderen, voor hun typische eigenschappen en wanneer die juist wel of niet helpend zijn in bepaalde functies en rollen.’

Misschien vat het volgende citaat van Victor Frankl de boodschap van Mullenders wel het best samen: ‘Wanneer we niet meer in staat zijn een situatie te veranderen, worden we uitgedaagd onszelf te veranderen.’ Hoe? De post-its blijven bij het stellen van die vraag opvallend lang onbeschreven liggen… Reden te meer om ‘Laat je niet kiezen’ erbij te pakken en te beginnen met onze zelfontwikkeling.

Laat je niet kiezen
Danny Mullenders

Koop het boek hier