Hoop

11-03-2025

Hoop

Wat als alle wereldleiders die stellen diep respect te hebben voor de paus daadwerkelijk zijn woorden in acht zouden nemen? Het toepassen van wat paus Franciscus in zijn autobiografie ‘Hoop’ schrijft, zou de wereld een stuk mooier maken.

Voordat Jorge Mario Bergoglio, beter bekend als paus Franciscus, zijn familie- en levensgeschiedenis beschrijft, neemt hij in het eerste hoofdstuk direct stelling tegen ‘wereldwijde onverschilligheid’. Alsof hij wil voorkomen dat iedereen die niet verder komt dan het tweede hoofdstuk, in ieder geval zijn kernboodschap niet mist.

‘De wereld van vandaag lijkt elke dag elitairder te worden en wreder voor de buitengeslotenen en verworpenen,’ constateert Franciscus. ‘Ontwikkelingslanden worden nog steeds beroofd van hun beste natuurlijke en menselijke hulpbronnen ten gunste van een paar bevoorrechte markten.’ Het is alsof de paus zijn woorden rechtstreeks richt tot de Amerikaanse vicepresident J.D. Vance, die zich in 2019 liet dopen en opnemen in de Katholieke Kerk omdat hij tot de conclusie was gekomen dat de “wereldse tekenen van succes” hem geen beter mens hadden gemaakt. “Ik had deugd ingeruild voor prestatie.” 
 

Geloofwaardige daden

Bij het lezen van ‘Hoop’ kon ik niet anders dan geregeld aan Vance denken. Hoe zou hij deze woorden interpreteren? Zouden ze hem nog raken? Of is president Trump zijn paus geworden? Trump, die een berisping van Franciscus over zijn immigratiebeleid eerder woedend afdeed als “schandalig”. Geen geestelijke zou volgens Trump het geloof van iemand mogen betwijfelen. Ik vermoed dat de paus hier anders over denkt, aangezien hij diverse keren benadrukt dat geloof zich uit in geloofwaardige daden. En nu lijkt alles waar Trump mee bezig is, lijnrecht in te gaan tegen waar Franciscus in zijn boek voor pleit.

‘We kunnen ons niet onttrekken aan de dringende oproep die het Woord van God doet voor armen,’ schrijft Franciscus. ‘Waar we ook kijken, het kompas van de Heilige Schrift wijst naar hen die niet over de eerste levensbehoeften beschikken: de onderdrukten, de verdrukten, de wezen, de weduwen, de vreemdelingen, de migranten. Jezus was niet bang om zich met deze ontelbare schare te identificeren.’ Kijk vervolgens naar het beleid van de regering-Trump, die mede aan de macht is gekomen door de steun van de zogenoemde Evangelicals en born again Christians… Alsof zij een andere Bijbel lezen dan de paus.

Boodschap aan mijzelf

Maar goed, het is te gemakkelijk om bij het lezen van ‘Hoop’ alleen naar anderen te kijken. Wat doen de woorden van de paus met mijzelf? ‘Laten we klein zijn, laten we nederig zijn, laten we dienaren van anderen zijn. Laten we grootmoedigheid, zachtmoedigheid en nederigheid cultiveren.’ Ja, dit is ook een boodschap aan mijzelf.

Mooi – en uiteraard niet geheel onverwachts – is de focus van paus Franciscus op het belang van dienend leiderschap, in de kerk, in de politiek en in het bedrijfsleven. ‘Het pontificaat (de ambtsperiode van de paus, HJK) betekent dienstbaar zijn. Mijn favoriete synoniem voor paus is Servus servorum Dei – hij die eenieder dient en voor ieder dient.’

Franciscus trekt fel van leer tegen egoïsme. ‘Alleen jezelf redden, alleen voor jezelf zorgen, alleen aan jezelf denken – door deze steeds terugkerende fout van de mensheid, van onze ernstig zieke maatschappij, is de Heer gekruisigd. Egoïsme is niet alleen antichristelijk, het zorgt ook voor zelfbeschadiging. […] Egoïsme is dom,’ concludeert hij.
 

Moederlijke blik
De wereld heeft geen macholeiders nodig, maar leiders die met ‘een moederlijke blik’ naar de toekomst kijken. Een wereld die dat niet doet, is ‘simpelweg kortzichtig: die mag dan misschien winst maken, maar dat zal niet voor iedereen gelden, slechts voor enkelen, omdat die wereld niet langer in staat zal zijn om in elk mens het kind te zien. We zullen in hetzelfde huis wonen, maar niet als broers. Wellicht hebben we een heden, vaak vergiftigd en vol toorn, maar geen morgen. We zullen ons vrij wanen, maar we zullen slaven zijn.’

Maar er is hoop. En daarvoor moeten we met elkaar in dialoog blijven. Elkaar onderwijzen. ‘Onderwijs geven is altijd een daad van hoop, een daad voor wie uitkijkt naar de toekomst.’ Het is dus zaak om naar elkaar te blijven luisteren. En dit kan beginnen door dit boek niet alleen te lezen met het oog op de ander, maar vooral ook met een spiegel in de hand. ‘De Kerk heeft iedereen nodig, elke man en elke vrouw, en we hebben elkaar ook nodig,’ zo sluit Franciscus zijn autobiografie af.

Hoop
Paus Franciscus

Koop het boek hier