HOE WE ONSZELF VOOR DE GEK HOUDEN

30-06-2017

HOE WE ONSZELF VOOR DE GEK HOUDEN

Toen U2-zanger Bono met zijn vrouw terugkwam uit een vluchtelingenkamp in Ethiopië zei hij dat ze deze verschrikkelijke ervaring nooit meer zouden vergeten. Haar antwoord was veelzeggend: “Jawel, dat doen we wel. Want anders kunnen we nooit meer een normaal leven leiden.”

We weten het… We zien het… We stoppen het heel ver weg.

De kinderen die worden verkocht in de seksindustrie.
De peuters die worden misbruikt voor de webcam.
De talloze slaven die uitgebuit worden.

De mens heeft de verbijsterende gave zichzelf voor te liegen. Want wat als we dit niet zouden doen? De waarheid zou ons direct uit ons veilige leventje wegrukken. Uit de fauteuil, op de barricades. En dat is de laatste plek waar we willen staan.

En wat doen we dus? We ontkennen de waarheid. Of, zoals Daniel Goleman het in Liegen om te leven verwoordt:
– Onze psyche kan angst afwenden door het bewustzijn te verzwakken.
– Door dit mechanisme ontstaat er een blinde vlek: een zone die zich kenmerkt door geblokkeerde aandacht en zelfbedrog.
– Blinde vlekken bestaan op ieder niveau van het menselijk gedrag, van het psychologische tot het sociale.

Goleman beschrijft enkele tactieken die we hanteren om de waarheid niet onder ogen te hoeven zien. Een daarvan is rationalisatie: we bedenken een verhaal om onszelf te rechtvaardigen. Of ook wel: “Gladde leugens die we zonder blikken of blozen ongestraft kunnen toepassen.” Voorbeelden genoeg:
“We kunnen in ons eentje nooit mensenhandel aanpakken.”
“De samenleving is al zo verziekt, aan kinderporno kunnen we niets meer doen.”
“Het probleem van slavernij is zo groot, hier valt niets tegen te beginnen.”

En zo sussen we ons ‘collectieve zelf’. En wee diegene die de gemoedelijke stemming verstoort door wel luidruchtig de waarheid over het marktplein uit te schreeuwen. Loyaliteit aan de groep vereist volgens Goleman dat de leden geen pijnlijke vragen stellen. “Wie een afwijkende mening heeft, houdt liever zijn mond dan een paria te worden.”

En toch heeft de moderne samenleving juist verkondigers van de waarheid nodig. Zij zijn de leiders. De mannen en vrouwen die zich van de grote massa durven te onderscheiden.
Gelukkig kreeg de vrouw van Bono ongelijk. De zanger ‘vergat’ niet wat hij had gezien. Hij ging de barricades op. Door zijn onvermoeibare gelobby werden miljoenen dollars aan Afrikaanse schulden kwijtgescholden.

Maar er zijn gelukkig meer voorbeelden. Het zijn de helden uit de wereldgeschiedenis die weigerden hun ogen te sluiten voor het onrecht dat ze om zich heen zagen. De namen zijn bekend. Gandhi, King, Mandela. En laten we nu niet weer direct zeggen dat wij simpele zielen nooit aan deze grootheden kunnen tippen. Geen rationalisaties meer. Het is tijd om onze ogen te openen voor de waarheid, op te staan en verschil te maken! Ieder op zijn of haar gebied.

Ontdek wat jij kunt doen om echt verschil te maken. Gewoon op de plek waar je nu zit.