Het is oké om kwaad te zijn op het kapitalisme

19-12-2023

Het is oké om kwaad te zijn op het kapitalisme

“Ik heb het nog nooit zo druk gehad!” De eigenaar van een winkel in raamdecoratie lacht me vrolijk toe. We staan op gepaste afstand van elkaar een praatje te maken terwijl onze honden elkaar staan te besnuffelen. Het is midden in de corona-epidemie. “Mensen zitten thuis en zien nu blijkbaar dat hun gordijnen aan vervanging toe zijn.” De beste man is inmiddels verhuisd naar een villa iets verderop in de wijk.

De pandemie was voor iedereen een gekke tijd. Een tijd waarin de een zich zorgen moest maken of er nog wel genoeg werk was en de ander van gekkigheid niet meer wist waar de tijd vandaan te halen om alle nieuwe klanten te bedienen. Iemand die zich moet hebben rotgelachen, was Jeff Bezos, CEO van Amazon. In een kort tijdsbestek werd hij 67 miljard (!) dollar rijker. Het zij hem gegund, ware het niet dat zijn medewerkers in de distributiecentra van Amazon er geen cent op vooruit gingen, niet de luxe hadden om thuis te werken en letterlijk aan corona stierven.
 

Zieke wereld
De wereld is ziek. En niet door corona. Maar door hebzucht en een oneerlijke verdeling van geld en middelen – en dus macht. In zijn nieuwste boek gaat Bernie Sanders, oud-presidentskandidaat voor de Democratische partij van leer tegen het doorgeslagen kapitalisme in zijn land, de Verenigde Staten. En Bezos is voor hem de belichaming van het kapitalistische kwaad. ‘Hoewel meneer Bezos al die herenhuizen, jachten en raketten kan betalen, weigert hij fatsoenlijke lonen aan zijn werknemers te betalen, hun fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden te bieden of goede arbeidsomstandigheden te garanderen. Dit is hoe excessieve hebzucht eruitziet.’

En eerlijk is eerlijk: het betoog van Sanders liegt er niet om. En het is – ondanks de vele voorbeelden die hij geeft – niet zijn bedoeling om het op de persoon te spelen. ‘We schaden het debat wanneer we ons vastklampen aan persoonlijkheden, waarmee we de valse indruk creëren dat een paar rotte appels het probleem zijn,’ schrijft hij. ‘Ongelijkheid gaat niet over individuen, dit is een systematische crisis.’

Politieke macht
Wat die crisis dan inhoudt? Kortgezegd komt het er volgens Sanders op neer dat een select aantal rijksten der aarde de dienst uitmaken. Met hun geld bepalen zij wie de politieke macht krijgt en dus welke politieke keuzes er worden gemaakt. En zo worden de rijken alleen maar rijker en de armen armer. ‘In 2000 verdienden CEO’s ongeveer honderdtwintig keer meer dan de gemiddelde werknemer. Vandaag de dag verdienen ze bijna vierhonderd keer wat de gemiddelde werknemer verdient,’ rekent Sanders voor. We kunnen inderdaad moeilijk volhouden dat dit een gezond economisch systeem is.

Temeer omdat het niet alleen gaat om wat er op onze bankrekening staat, maar omdat dit grote verschil verstrekkende gevolgen heeft voor onder andere onze kansen in de samenleving (kun je een studie wel of niet betalen?), onze gezondheid (kun je een operatie wel of niet veroorloven?) en onze vrijheid (ben ik vrij om te gaan en staan waar ik wil of zit ik vast aan twee banen omdat ik anders geen brood op de plank krijg?). En nee, het is te gemakkelijk om dit weg te wuiven als ‘Amerikaanse toestanden’. Natuurlijk, er zijn verschillen met Nederland. Al vraag ik mij af of bijvoorbeeld postbezorgers deze verschillen ook zo ervaren wanneer zij naar hun werkdagen en loonstrookje kijken en zien wat de CEO van hun bedrijf maandelijks op zijn bankrekening bijgeschreven krijgt.

Zelfdienend leiderschap
Sanders realiseert zich dat hij een moeilijke strijd strijdt. ‘Het is een strijd tegen de ieder-voor-zich-cultuur waarin rijkdom en geld aanbeden worden.’ Het is – in mijn eigen woorden – een strijd tegen zelfdienend leiderschap. De onbeteugelde drang naar meer, meer, meer. En dit ten koste van de ander – en onze planeet.

Sanders lijkt de hoop op inkeer bij Republikeinse politici te hebben opgegeven. Wel spreekt hij zijn Democratische collega’s nog aan. Het is volgens hem tijd voor een nieuwe politiek. Zijn hoop is dat zij hun oren niet laten hangen naar miljardairs die hun politieke campagnes mogelijk maken. ‘Er is geen enkele manier waarop een regering de belangen van werkende mensen kan vertegenwoordigen wanneer miljardairs in staat zijn kandidaten en verkiezingen te kopen.’ En dus is het – weer mijn woorden – tijd voor dienend leiderschap. Sanders: ‘De Democratische Partij moet een bewegingspartij zijn die ondubbelzinnig staat voor de werkende gezinnen van ons land.”

Benieuwd of de oproep van Sanders ook met de presidentsverkiezingen in het vooruitzicht gehoor vindt. Miljardair Trump doet het erg goed in de peilingen…

Het is oké om kwaad te zijn op het kapitalisme
Bernie Sanders

Koop het boek hier