De kunst van mensen kennen

05-03-2024

De kunst van mensen kennen

Een paar avonden in de week – zoals nu – zit ik te lezen en te schrijven in een barretje. Een van mijn dochters danst en tja, toen ik vader werd, werd ik tegelijk ook chauffeur. Aan andere tafeltjes zie ik stelletjes en vrienden de avond samen doorbrengen. Waarbij we ‘samen’ vaak niet al te letterlijk moeten nemen. Ja, ze zitten samen aan tafel, maar brengen de tijd door op hun mobieltje.

Op een van deze avonden werd ik, verzonken in een boek, aangesproken door een van de andere gasten. “Ben je echt aan het lezen?,” vroeg hij verbaasd. “Wat knap! Ik heb in mijn leven slechts één boek gelezen. Dat jij je kunt concentreren op een plek als dit! Kijk, lieverd,” wendde hij zich tot zijn vrouw, “deze kerel leest een boek. In een eetcafé!”

We raakten in gesprek. Een echt gesprek. De man die mij aansprak, bleek de zoon van de eigenaar van de snackbar waar ik als kind wekelijks op zaterdag een zak patat haalde. Hij was een paar jaar ouder dan ik. We waren op nog geen honderd meter van elkaar geboren, in het Soesterkwartier, een arbeiderswijk in Amersfoort. Hij stelde de ene vraag na de andere en vertelde op mijn vragen zijn levensverhaal. Over zijn veeleisende vader, zijn keuze zichzelf niet dood te willen werken, over zijn wens er altijd te willen zijn voor vrienden. Het was jammer dat mijn dochter klaar was met dansen en wij afscheid moesten nemen.
 

Geen echte vragen
Ik moest aan dit gesprek denken bij het lezen van ‘De kunst van mensen kennen’ van David Brooks. De columnist van onder andere The New York Times schreef weer een geweldig boek. Ik was al onder de indruk van zijn ‘De tweede berg’, maar herken mij misschien nog wel meer in zijn eerlijke betoog over zijn zoektocht oprecht anderen te willen leren kennen door écht naar hen te leren luisteren.

Brooks schrijft dat hij meer dan eens na een avond met vrienden tot de verdrietige conclusie komt dat hem die avond geen echte vragen zijn gesteld. We praten wat af met elkaar, maar echte gesprekken voeren lijkt een zeldzaam fenomeen. ‘Ik schat dat ongeveer 30 procent van de mensen die ik ken van nature vragenstellers zijn,’ stelt Brooks. Ik denk dat Brooks zich met dit percentage nog gelukkig mag prijzen. Of, om het wat botter te stellen: over het algemeen lullen we te veel en luisteren we te weinig. En hierbij heb ik het ook over mijzelf.

Brooks beschrijft twee type mensen: verkleiners en verlichters. ‘Verkleiners geven mensen het gevoel dat ze klein zijn en niet worden gezien. […] Verlichters zijn juist onstuitbaar nieuwsgierig naar anderen. Ze richten het warme licht van hun aandacht op mensen en geven hun het gevoel dat ze groter en complexer zijn, gerespecteerd en gezien.’ Wat ben ik graag een verlichter. Maar wat sla ik tegelijk de plank vaak mis.

Brooks deelt hoe hij – met vallen en opstaan – steeds meer groeide in een verlichter. Als journalist stelt hij weliswaar veel vragen aan zijn gesprekspartners, maar echte interesse gaat verder dan beroepsmatig de juiste vragen stellen. ‘Er woedt blijkbaar een burgeroorlog in mij tussen het generatieve bewustzijn dat ik ambieer en het keizerlijke ego dat ik moeilijk kan afschudden. Ik denk dat ik daarin niet alleen sta.’ Ik weet het wel zeker.

Gezien, gehoord en begrepen
Mensen worden volgens Brooks dolgraag – ‘soms wanhopig graag’ – gezien, gehoord en begrepen. ‘Toch hebben we een cultuur en sociale regels gestructueerd waarin dat niet gebeurt. Gelukkig is er een simpele, makkelijke en plezierige oplossing: vraag mensen je hun verhaal te vertellen.’

De kracht van storytelling dus. Bewust op zoek naar de levensverhalen van de ander – zonder direct je eigen verhaal te willen delen. Brooks deelt in dit verband meer over de kunst van de juiste vragen stellen. Vragen die de ander uitnodigt zijn of haar levensverhaal te delen. Ik hoor mijn oude buurjongen nog de vragen stellen die Brooks als suggesties meegeeft: ‘Waar ben je opgegroeid?’, ‘Wanneer wist je wat je wilde doen in je leven?’ en ‘Waar komt je passie (om te lezen) vandaan?’.

De man lachte oprecht bij het horen van mijn verhaal. ‘Hoor je dit?!’ vroeg hij zijn vrouw. ‘En dit is iemand die is geboren in het Soesterkwartier! Het kan dus toch!’

Onder de indruk verliet ik die avond de bar. Onder de indruk van iemand die in zijn leven slechts één boek las, maar meer wijsheid toonde dan ik in tijden was tegengekomen. Brooks: ‘Wijze mensen helpen je om een andere manier te bedenken om te kijken naar jezelf, je verleden, en de wereld om je heen. […] Hun belangrijkste gave is ontvankelijkheid, het vermogen te ontvangen wat jij verstuurt. Wijze mensen doen meer dan alleen hun oren openhouden. Ze creëren een atmosfeer waarin mensen verhalen uitwisselen en vertrouwelijke zaken met elkaar delen.’ Dank, buurman!

De kunst van mensen kennen
David Brooks

Bestel het boek hier